ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎز، ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪة ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺰ رﻫﺒﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن (ﺟﺎن ﮔﺮﻳﺮﺳﻮن⁵ )

ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﮔﺰارش و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻼق واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ⁶. » ﮔﺮﻳﺮﺳﻮن ﻋﻘﻴﺪه داﺷﺖ ﻛﻪ روش ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻧﻪ زﻳﺒﺎﺋﻲ ﻫﺎ، و ﺑﻪ ﻧﻈـﺮ او ﻓـﻴﻠﻢ

ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻣﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ و ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﺗﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮاي اﻟﻘﺎء ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او و ﺻﻠﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺸﻤﺎر ﻣـﻲ رﻓـﺖ   اﺻـﻮل ﻣﺴـﺘﻨﺪ

ﺳﺎزي ﮔﺮﻳﺮﺳﻮن ﺑﻨﻴﺎدي اﺳﺖ: اوﻻً او اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻜﻞ ﺟﺪﻳﺪي از ﻫﻨﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ ار ﻣـﻲ ﺑﻴﻨﻴـﺪ؛ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ و آﻧﮕﺎه درﻳﭽﻪ اي ﺑﺴﻮي ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﺪ؛ ﺛﺎﻧﻴﺎً ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑـﺎ ﻓﻴﻠﻤﺴـﺎز ﺗﺠﺎرﺗﻲ، ﻗﺪرت ﺗﺼﻮر ﻗﻮي ﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪة ﻓﻴﻠﻢ ﺧﻮد دارد. ﺛﺎﻟﺜﺎً ﮔﺮﻳﺮﺳﻮن ﺑﺮ اﻳـﻦ ﺑـﺎور ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ

1 – Philip Dunne

3 – Basil Wright

5- John Grierson

2 – ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﻣﻴﺮان ﺑﺎرﺳﺎم، ص 14

4 – ﻣﻴﺮان ﺑﺎرﺳﺎم، ﻫﻤﺎن، ص14

v – ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﺣﻤﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ، ج1 ، ص 3

ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه و داﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﻜﺮ ﺑﻮدن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺮ از اﺟﺰاء ﭘﺮورده ﺷﺪة ﻳـﻚ ﻓـﻴﻠﻢ ﺳـﻴﻨﻤﺎﺋﻲ

ﺟﻠﻮه ﻛﻨﻨﺪ. ¹«

ﺟﺎن ﮔﺮﻳﺮﺳﻮن                ﭘﺮ ﻟﻮرﻧﺘﺲ

 ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎز آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ (ﭘﺮ ﻟﻮرﻧﺘﺲ² )

ﻓﻴﺎم ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻓﻴﻠﻤﻲ واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻋﻮاﻣﻞ درام ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ.³

آﻛﺎدﻣﻲ ﻫﻨﺮ ﻫﺎ و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﻨﻤﺎﺋﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ » ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻓﻴﻠﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻋﻠﻤﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪ. ﻓﻴﻠﻤﺒـﺮداري ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﻳـﺎ در ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع ﺣﻮادث ﻳﺎ ﺑﻌﺪاً ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﺳﺎزي آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد. در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﻴﻠﻢ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺤﺘـﻮاي واﻗﻌـﻲ ﺑـﻴﺶ از ﻣﺤﺘـﻮاي

ﺳﺮﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ. ⁴«

 ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮي (ژرژ ﻓﺮاﻧﮋو⁵ ) » واﻗﻌﻴﺖ را ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ، زﻳﺮا ﮔﺮﻳﺰﻧﺪه اﺳﺖ؛ واﻗﻌﻴﺖ، واﻗﻌﻴﺖ را ﻧﻔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ، ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ ﻛﺎر واﻗﻌﻴـﺖ را ﺗﺄوﻳـﻞ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﻛﻨﻴﺪ. وﻗﺘﻲ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﻲ ﺳﺎزﻳﺪ، ﺗﻼش ﻣﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ واﻗﻊ ﮔﺮاﻳﻲ ﺟﻨﺒﺔ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺪﻫﻴﺪ.ﻣﻦ ﻛﺸـﻒ ﻛﺮده ام ﻛﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺒﺔ ﺗﺼﻨﻌﻲ، از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮدﻓﻴﻠﻢ ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺮ از واﻗﻌﻴﺖ ﺷﻜﻞ

ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻌﻨﺎي دﻳﮕﺮي ﺑﺪﻫﻢ. ⁶«

2- pare Lorenz

1 – ﻣﻴﺮان ﺑﺎرﺳﺎم، ﻫﻤﺎن، ص20

3 – ﻧﻔﻴﺴﻲ ﺣﻤﻴﺪ، ج1، ص 4

5 – Georges Franju

4 – ﺣﻤﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ: ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ج 1، ص 4

v – – اﺣﻤﺪي ﺑﺎﺑﻚ، آﻓﺮﻳﻨﺶ و آزادي، ﻧﺸﺮ ﻣﺮﻛﺰ، ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم، 1385، ﺗﻬﺮان، ص432

ب – ﺗﻌﺎرﻳﻒ دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺗﻔﻜﺮ ﺟﺪﻳﺪ، ﺗﻔﻜﺮي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ اﺻﻮل ﭘﺴﺖ ﻣﺪرﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ. رﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺳﻄﺒﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ اﻳـﻦ ﺑـﺎور آﻧﭽﻨـﺎن اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﺣـﻮزة ﺳﻴﻨﻤﺎ وﺳﻴﻨﻤﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻃﻮﻣﺎر ﻧﮕﺮه ﻫﺎي ﻛﻼﺳﻴﻚ رادرﻫﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪه وﻣﻌﻴﺎر ﻫﺎي ﺟﺪﻳـﺪي در ﺗﻌﺮﻳـﻒ، و ﻧﻘـﺎدي ﻓـﻴﻠﻢ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ﺑﻮﺟﻮد آورده اﺳﺖ. ﺑﻴﻞ ﻧﻴﻜﻮﻟﺰ¹ ﺳﺮدﻣﺪار و ﭘﻴﺸﺮو اﻳﻦ ﻧﮕﺮش ﺟﺪﻳﺪ ﻫﺴﺘﺔ ﺗﻔﻜﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻨﺎ ﻣﻲ ﻧﻬـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺎ

ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻳﻢ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﻤﺎن و ﻳﺎ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ، ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ. ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ رﻣﺰﮔﺎﻧﻲ ﺷﺪة آن روﺑﺮو ﻫﺴـﺘﻴﻢ.

ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ رﻣﺰ ﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اذﻫﺎن ﺳﺎده ﻳﺎ ﭘﻴﭽﻴﺪة اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ.

ﺑﻴﻞ ﻧﻴﻜﻮﻟﺰ

ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮕﺮﺷﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ﺑﺎ آن ﮔﺸﺎده دﺳﺘﻲ از واﻗﻌﻴﺖ در دﺳﺘﺮس ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﮕﺮه، وﻗﺘﻲ در ﻋﻤﻞ، ﺑﺮﺧﻮرد

ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑﺎ واﺳﻄﻪ اﺳﺖ، اﻳﻦ ﭘﻨﺪار ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻗﺪري ﺧﺎم دﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳـﺪ.

ﻧﻴﻜﻮﻟﺰ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ: » ﻣﺎ ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ  ﺧﻮد ﺟﻬﺎن را ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ، ﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ رﻣﺰﮔﺎﻧﻲ ﺷﺪة آن را …. ﺳﻴﻨﻤﺎ و

ادراك ﻫﺮ دو از ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ رﻣﺰﮔﺎﻧﻲ ﻣﺸﺘﺮك  ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ. «

ﻧﻴﻜﻮﻟﺰ در اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ:

1 – Bill Nichols

» راﺑﻄﺔ وﺟﻮدي ﻛﻪ ُﺑﻌﺪ ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﺳﻴﻨﻤﺎ راﺑﻨﻴﺎد ﻣﻲ ﻧﻬﺪ ﻣﺎ را ﭼﻨﺎن وﺳﻮﺳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ ….

ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻛﺎﻣﻼً از ﻳﺎد ﻣﻲ ﺑﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﺳﺮ و ﻛـﺎر دارﻳـﻢ، ﻧـﻪ ﺑـﺎ

ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮداري ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺑﻲ واﺳﻄﻪ از واﻗﻌﻴﺖ. ¹«

ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺘﻘﺎدي ﻓﻴﻠﻢ و ﺗﺌﻮري ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن روﺑﺮت .اي. ﭘﻴﺮﺳﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺘﻘﺎدي ﻓﻴﻠﻢ و ﺗﺌﻮري ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﺿﺒﻂ و اﻧﺘﻘﺎل رﺧﺪاد ﻫﺎي واﻗﻌﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﺮده و از آن ﻫﻤﭽﻮن ﭘﻴﺮوزي ﻓﻴﻠﻢ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و وﻳﺪﺋﻮ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻨﺮ ﻫﺎ ﻳﺎ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ. او ﭼﻨـﻴﻦ اداﻣـﻪ ﻣـﻲ

دﻫﺪ:

» ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ ﻧﻈﺮﻳـﻪ ﭘﺮدازﻧـﺪ و ﻫـﻢ ﻧﺎﻗـﺪ. ﻛـﺎر آﻧﻬـﺎ اﺷـﻜﺎر ﺳـﺎزي

اﻋﺘﻘﺎداﺗﺸﺎن اﺳﺖ. ²«

ﭘﻴﺮﺳﻮن در اداﻣﻪ ﻣﻲ اﻓﺰاﻳﺪ: » ﻣﻌﺪودي از ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزان ﻳﺎ ﻧﺎﻗﺪان ﻣﺪﻋﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﻣﻄﻠـﻖ را اراﺋـﻪ ﻣـﻲ دﻫﺪ. ﺑﻌﻼوه ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ، داﺳﺘﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ، اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺪﻋﻲ اﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺖ در ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ ﺗﺮاز ﻫﻤﺘﺎي داﺳﺘﺎﻧﻲ آن اﺳﺖ، از ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ ﻓـﻴﻠﻢ ﻣﺴـﺘﻨﺪ ، ﺑﺤﺜـﻲ در ﺑـﺎره ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻣﺮدم ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ، ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ ﻳـﺎ ﻣﺸـﻬﻮر و ﻧﻴـﺰ ﻟﺤﻈـﺎت ﺗـﺎرﻳﺨﻲ اﺳﺖ. ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اراﺋﺔ ﻧﻈﺮي دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎ را ﻣﻮرد دﺳـﺘﻜﺎري ﻗﺮار داد، ﺑﺎ ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻢ ﻓﻴﻠﻢ ﺗﺨﻴﻠﻲ و روﺷﻬﺎي ﻛﺎرﺷﺎن، روﻳﻜﺮد ﻳﻜﺴـﺎﻧﻲ دارﻧﺪ. از اﻳﻦ رو ﻫﺮ دوي آﻧﻬﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻫﺮدوي آﻧﻬﺎ ﺗﺼـﺎوﻳﺮ ﻣﺘﺤـﺮك ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺷـﺪه را ﺗﺤﺖ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اراﺋﻪ دﻫﻨﺪ. ³«

ﺑﺎﺑﻚ اﺣﻤﺪي در ﺟﺰوة ﻳﺎد ﺷﺪة ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ اﺗﻜﺎي آراء و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﻴﭽﻪ ﺑﺤﺜﻲ را ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟﺐ آن ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺑﻴﺮون از ذﻫﻦ ﻣﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد. و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﺔ ذﻫﻦ ﻣـﺎ و ﻧـﻮﻋﻲ

ﺑﺎزﺗﺎب ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎ و اﻣﻴﺎل وذﻫﻨﻴﺎت ﻣﺎﺳﺖ: » در ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﺑﻪ وﻳﮋه در آﺛﺎر ﻓﺮﻳﺪرﻳﺶ ﻧﻴﭽﻪ، اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ ﻛـﻪ ﻣـﺎ ﺧﻮدﻣـﺎن ﺑـﻪ ﻳﺎري ﻧﻴﺮوي زﺑﺎن و آوري ﻣﺎن، ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﻲ ﺳﺎزﻳﻢ. ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﺮون زﻧﺪﮔﻲ، داﻧﺴﺘﻪ ﻫـﺎ، اﻓـﻖ ﻓﻬﻢ و داﻧﺎﻳﻲ ﻣﺎ، در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻴﺮون ﮔﺴﺘﺮة زﺑﺎن ﻣﺎ، وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﺮي ﻋﻴﻨﻲ ﺧﺎرج از ﻣـﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﺎﻣﻜﺸﻮف ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ روزي ﻣﺎ ﺑﻪ ﻳﺎري ﭘـﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺎن ﺑﻪ آن دﺳﺘﻴﺎﺑﻴﻢ. ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﻬﻢ ﻣﺎ از اﻣﻮر واﻗﻌﻲ زﻧـﺪﮔﻲ ﻫـﺮ روزه

1 – ﻛﺎزِﺑﻴﻪ آﻟﻦ: ﭘﺪﻳﺪار ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺳﻴﻨﻤﺎ، ﺗﺮﺟﻤﺔﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ، اﻧﺘﺸﺎرات ﻫﺮﻣﺲ، ﭼﺎپ اول، 1382، ﺗﻬﺮان، ص 11

2 – Critical Dictionary of film and Television Theory, edited by Robert E. Pearson & Philip Simpson,2001, , published by Routledge, 2001, pp140- 141

3 – ﻫﻤﺎن

ﻣﺎن زادة زﺑﺎن، اﻧﺪﻳﺸﻪ، ﺧﻮاﺳﺖ، راﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻮر و اﺷﺘﻴﺎق، و ارادة ﻣﺎ در دﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ اﻫـﺪاﻓﻲ

اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺧﻮدﻣﺎن ﭘﻴﺶ روي ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار داده اﻳـﻢ، و ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺳـﻮد و ﺑﻬﺮه اي آن را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﻣﻔﻴﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده اﻳﻢ، در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻴﭽﻴـﺪه ﺑﻬﺰﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ) و ﺣﻀﻮر ﺗﺎرﻳﺨﻲ ( ﻣﺎﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد، و در ﻣﻮارد زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺮدي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﻳﻦ ﺑﺪ ﻓﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ از ﻣﺎ

ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ؛ و ﺣﺘﻲ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺴﻠﻂ دارد. اﮔﺮ اﻳﻨﭙﻴﺶ ﻓﺮض ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻪ ﻋﻴﻨـﻲ ﺑـﻞ زادة ﻛـﺎر، ﻛﻨﺶ، اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎﺳﺖ، راﻫﻨﻤﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد، آﻧﮕـﺎه ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﭙـﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛـﻪ

ﺟﻬـﺎن

ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﻴﺮون ﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ. و ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻫﻴﺪﮔﺮ » ﻫﺴﺘﻦ – در –

« ﻫﺴﺘﻴﻢ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﭘﻮزﻳﺘﻴﻮﻳﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ اﻣﻮر واﻗﻌﻲ ﭘﻲ ﻣﻲ ﺑـﺮﻳﻢ، و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ روﺑﺮو ﺷﻮﻳﻢ، ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎزﺳﺎزي واﻗﻌﻴﺖ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﻲ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد. ¹«

اﺣﻤﺪي ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻫﺎي ﻫﻨﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ و داﻧﺶ ﺗﺄوﻳﻞ در ﻣﻮرد ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ و داﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺤـﺚ ﻛـﺮده ﺑـﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ . ﭼﺮا ﻛﻪ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ از ﻣﻨﻈﺮي ﻧﻈﺮي، ارزﺷﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ

داﺳﺘﺎﻧﻲ ﻧﺪارد. او ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ: » ﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﻴﺶ ﻓﻬﻢ ﻫﺎ، ﭘﻴﺶ داوري ﻫﺎ، و اﻟﺒﺘﻪ راﻧﻪ ﻫـﺎي آﮔـﺎﻫﻲ ﻓـﺮدي واﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، و

ﻣﻬﻢ ﺗﺮ راﻧﻪ ﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه، ﻣﺘﻮﺟﻪ اﻣﻮر، ﭼﻴﺰﻫﺎ، ﺳﺨﻦ ﻫﺎ، روﻳﺪاد ﻫﺎ و از ﺟﻤﻠـﻪ آﺛـﺎر ﻫﻨـﺮي ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ، و ﻣﻌﻨﺎ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺳﺎزﻳﻢ. اﮔﺮ اﻳﻦ ﺑﺮداﺷﺖ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﻣﺎ ﺗﻤﺎﺷـﺎﮔﺮان ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻬﺮوﻳﺪاد ﻫﺎ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻫﺎي ﻓﻴﻠﻤﻲ را واﻗﻌﻲ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮ واﻗﻌـﻲ ﻣـﻲ ﺧـﻮاﻧﻴﻢ. اﻳـﻦ ﻣـﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻲ ﺳﺎزﻳﻢ ﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ را ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ. در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺮض اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻤﻲ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ دارد ﻳﺎ ﻧﻪ، رواﻳﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ، ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣـﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن ﻓـﻴﻠﻢ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ. ﻫﺮﮔﺰ دوﻧﻔﺮ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز را از ﻳﻚ زاوﻳﻪ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ. ﻧﻴﭽـﻪ راﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﭼﺸﻢ ﻫﺎي دﻧﻴـﺎ، ﺷـﻴﻮه ﻫـﺎي دﻳـﺪن، ﭘـﺲ ﺗﺄوﻳـﻞ ﻫـﺎﻳﻲ از ﺣﻘﻴﻘﺖ، ﭘﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻳﻢ. ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻢ ﺳﺎز ﻣﺴﺘﻨﺪ، ﻳﻜﻲ از ﺗﺄوﻳﻞ ﻫـﺎ را اراﺋﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ، و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﭙﺬﻳﺮد، و ﮔﺮﻧﻪ ﻫﻤﺎن ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺗﺄوﻳـﻞ ﺧـﻮد را ﻣﻄﻠـﻖ ﺧﻮاﻫﺪ دﻳﺪ، و اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺠـﺎم ﺧﻮاﻫـﺪ داد. ﻳﻌﻨـﻲ ﭘﺸـﺖ ﻋﻨـﻮان ﻓﺮﻳﺒﻨـﺪة ﺣﻘﻴﻘﺖ، ﭘﻨﻬﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؛ و ﻳﻚ ﻓﻬﻢ ﻳﺎ ﺗﺄوﻳﻞ ﻣﻤﻜﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎي اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﺑـﻲ ﺷـﻤﺎر

ﻓﻬﻢ اراﺋﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. ²«

ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ از ﺑﺤﺜﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﮔﺸﻮده اﺳﺖ ﻣﻲ آﻣﻮزﻳﻢ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣـﻲ ﺷـﺪ، ﻧﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮي واﻗﻌﻲ از دﻧﻴﺎﻳﻲ واﻗﻌﻲ، ﺑﺪاﻧﺴﺎن ﻛﻪ ارزﺷﻲ اﺳﺘﻨﺎدي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻫﻤﭽﻮن اﺳﻨﺎدي از ﻳﻚ دﻳـﺪﮔﺎه ﺧـﺎص، ﻳـﻚ

1 – اﺣﻤﺪي ﺑﺎﺑﻚ، آﻓﺮﻳﻨﺶ و آزادي، ﻧﺸﺮ ﻣﺮﻛﺰ، ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم، 1385، ﺗﻬﺮان، ﺻﺺ436 – 435

ﻧﻈﺮ ﺷﺨﺼﻲ، ﻳﻚ ﺗﺄوﻳﻞ ﻓﺮدي واﺟﺪ ارزش ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان واﻗﻌﻲ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ را ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳـﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻣـﻮر

واﻗﻌﻲ اﺳﺘﻨﺎد ﻛﺮده و ﺳﻨﺪي از آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، ﺑﻞ ﻫﻤﭽﻮن واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻈﺮي وﻳﮋه اي ﻛﻪ در اﻳـﻦ ﻣﻘﻄـﻊ زﻣـﺎﻧﻲ ﺗﻮﺳـﻂ ﻓﺮدي ﺧﺎص ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد واﻗﻌﻲ ﺗﺼﻮر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﺣﻤﺪي ﺑﺎ ﻋﺒﺎرات زﻳﺮ ﺑﺤﺚ ﺧـﻮﻳﺶ را ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻨﺘﺎج ﻗـﺮار داده و ﺑـﻪ

ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ: » ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮ، ﺟﺪا از ﻫﺮ ﻋﻨﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﺪك ﺑﻜﺸـﺪ، ﺧـﻮاه ﻛـﺎرش ﻣﺴـﺘﻨﺪ

ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ﻳﺎ واﻗﻊ ﮔﺮا ﻳﺎ ﻗﺼﻪ ﮔﻮ ﻳﺎ  ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮداﺷﺖ ﻫﺎﻳﻲ از واﻗﻌﻴﺖ را ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ

و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻗﺼﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ. ﺳﻴﻨﻤﺎﮔﺮ از واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﺧﺎص ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﺪ، و اﻳﻦ ﻛﺎر ﺟﺪا از ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻫﺎﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ، و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺎ ﺷﮕﺮ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎ را ﺑﻪ اراﺋﻪ ي ﺗﺄوﻳﻞ ﻫـﺎي

ﻣﺎن و آﻓﺮﻳﻨﺶ اﻓﻖ دﻻﻟﺖ ﻫﺎي ﻓﻴﻠﻢ ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ. ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از ژان روش ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻴﻨﻤﺎ – ﺣﻘﻴﻘﺖ، از از ﺳﻴﻨﻤﺎ – ﺻﺪاﻗﺖ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﻢ. ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ راه را ﺑﺮاي ﺗﺄوﻳﻞ ﻫﺎ، ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎ و ﻓﻬﻢ ﻫﺎ ﮔﺸﻮده اﻳـﻢ. اﻣﻜـﺎن داده اﻳﻢ ﺗﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮان ﻣﺎن دﻧﻴﺎ را ﺑﺴﺎزﻧﺪ، ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ان از راه ﺑﺎزﺳﺎزي و ﻳﺎ ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺎ از واﻗﻌﻴﺖ، آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ.اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻴﻢ: ﻣﻦ واﻗﻌﻴﺖ دﻧﻴﺎي ﺑﻴﺮون را اﻳـﻦ ﻃـﻮر دﻳـﺪه ام، و از اﻳـﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺎص آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮده ام. ﺷﻤﺎ ﺑﺎ دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪه ام و از آن ﺧﺒـﺮ داده ام روﺑﺮوﺋﻴﺪ.ﺣﺎﻻ دﻧﻴﺎي ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﺴﺎزﻳﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺄوﻳﻞ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ. ﺷﻴﻮه اي را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺗـﺎن درﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﻴﺪ. آزادي ﺧﻮدﺗﺎن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ. اﮔﺮ ﻛـﺲ دﻳﮕـﺮي اﻳـﻦ ﻓـﻴﻠﻢ را ﻣـﻲ ﺳﺎﺧﺖ، دﻧﻴﺎ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻠﻮه ﻧﻤﻲ ﻛﺮد، و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﻲ ﺑﻮد. اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺛﺒـﺖ

ﻣﻲ ﺷﻮد؛ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﻂ ﺗﻴﺮه ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻣﻲ ﭼﺴﺒﺪ، اﻳﻦ دﻧﻴﺎي ﻣﻦ اﺳـﺖ، ﻓﻘﻂ ﻣﻦ. آن را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻢ ﺗﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺗﺎن دﻧﻴﺎي ﺧﻮد را ﺑﺴﺎزﻳﺪ. و ﻓﺮدﻳﺖ و ﺣﺪود آزادي ﺧﻮدﺗﺎن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﻴﺪ. ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﻓﻬﻢ ﻫﺎﻳﻢ را از اﻣﺮ واﻗﻌﻲ و از ﻓﻬﻢ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎص ﭘﻴﺶ ﻛﺸﻴﺪه ام، و ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﻛﺸﻴﺪن، ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ ﻫﺎﻳﺶ رآ ﺷﻜﺎر ﻛﺮده ام. ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي اﻧﺘﻘﺎدي رﻓﺘﺎر ﻛﺮده ام، ﭼﻮن اﺛﺮ ﻫﻨﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ ام، اﻛﻨـﻮن ﺑـﻪ ﻋﻬﺪةﺷﻤﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﻴﺶ ﻓﻬـﻢ

ﻫﺎﻳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﻴﺎزﻣﺎﺋﻴﺪ¹«.